Toplumların kültürel mirasını geleceğe aktaran müzelerde de pek çok alanda olduğu gibi yeni çağın koşullara uygun yapısal düzenlemelere gidildi. Dijital çağa geçiş sonrası sanal müzeler, günümüz toplumsal yapısı içinde bir zorunluluk olarak meydana geldi.
İnsanlık tarihinde müzeler, ilk yıllarında sanatsal, kültürel ve bilimsel ögeleri toplayarak koruma, belgeleyerek sergileme işlevini üstlenmiş kurumlar olarak yapılandırıldı. Günümüz müzeleri, bu fonksiyona ek olarak eğitsel, sosyolojik ve psikolojik alanlarda yeni işlevler üstlenmekte. Çağdaş toplumda müzelere ve müzeciliğe verilen önem o kadar arttı ki üniversitelerde Müzeoloji bölümleri kuruldu.
Bilişsel çalışmaların ve internet teknolojisinin gelişmesiyle ortaya çıkan yeniliklerden biri olan sanal müzelerin gelişimi, internet teknolojisinin gelişiminden doğrudan etkilenmekte. Sanal gerçeklik ve dijital teknolojilerin kullandığı bu müzeler, özellikle COVID-19 salgınıyla toplumda yaygınlaştı.
Modern çağda bireyselleşen ve zaman yönetimi problemi yaşayan insanların evlerinde kalıp kendilerine zaman ayırabilmeleri, özgürlük niteliği taşımakta. Çağın getirdiği işleyişe bağlı olarak sürekli bir şeylere yetişme ve bir şeyleri yetiştirme çabası, modern insanın kültür-sanat etkinliklerine vakit ayırma oranını düşürüyor. Müzeye gidebilecek zamanın yaratılması da eşit derecede zor görünüyor. Klasik müzecilik anlayışında müzelerin hizmet verdiği saatler, ziyaretçileri kapasiteleri ve sunum teknikleri gibi birçok unsur, sanal müzeciliğin gerekliliğini ve önemini gözler önüne seriyor.
Sanal müzelerin diğer avantajlarından bahsedecek olursak şunları söyleyebiliriz: Bu müzeler bulundurdukları eserleri ve sergileri daha geniş insan topluluklarına ulaştırıyor ve erişim kolaylığı sağlıyor. Müzeleri ziyaret etmek için bir cihaz ve internet bağlantısı yeterli. Bu müzelerin kurdukları bağlantılar sayesinde dünyanın her yerinde sergilenen müze koleksiyonlarına ulaşmak mümkün hale geliyor. Duvarsız sanal müzeler ile uzaklık, zaman ve mekan kavramları bağlayıcılığını yitiriyor. Eserler sanal bir evrensel gerçeklik kazanıyor. Ayrıca sanal müzecilik, etkileşimli deneyimlere imkan sağlıyor. Dokunmatik ekranlar, oyunlar, atölyeler, konserler ve tiyatro gösterileriyle müzeler, birçok kişi için daha cazip hale geliyor. Katılımı destekleyen sanal müzeler aracılığıyla kişiler, kendi koleksiyonunu oluşturup sergilerini düzenleyebiliyor. Üstelik sanal müzeler, yer sorunu olmadan sayısız eseri içerebiliyor.
Günümüzde bu bağlamda yapılan tartışmalarda, bir yandan sanal müzelerin olumsuz yönleri hakkında fikirler sunulsa da sanal müzelerin müzeciliğe yeni bir anlayış getirdiği gerçeği, müzelerin kendi sanal müzelerini tasarlamaları gerekliliği yadsınamaz. Önemli olan sanal veya fiziki oluşu değil, içeriğidir.
Tüm toplumsal kurumlar tarih boyunca evrimleşmiştir. Toplumlara hizmet veren kurumlardan biri olarak müzeler de bu evrimsel dönüşümden bağımsız kalamaz. Kalıcı olmaları için değişim kaçınılmazdır.
Sanal olarak ziyaret edilebilecek, Dünya’daki önemli müzelerden bazıları şunlar:
- The Metropolitan Museum of Art – New York
- The Museum of Modern Art (MoMa) – New York
- Solomon R. Guggenheim Museum – New York
- Los Angeles County Museum of Art (LACMA) – Los Angeles
- National Gallery of Art – Washington DC
- Musée d’Orsay – Paris
- The Royal Academy of Arts – Londra
- British Museum – Londra
- Pergamon Müzesi – Berlin
- Van Gogh Müzesi– Amsterdam
